Soms kunnen jongeren vanuit het niets heftig reageren. Ze worden boos, verdrietig of gefrustreerd, en weten zelf vaak niet precies waarom. Deze onverwachte en intense reacties worden veroorzaakt omdat er ergens op een "rode knop" geduwd wordt. Ze zijn zich daar niet van bewust omdat ze nog volop in ontwikkeling zijn.
En laten we eerlijk zijn, zelfs volwassenen hebben soms nog geen idee waar hun knop zich bevindt.

Waarom reageren jongeren soms zo heftig?
Een 'rode knop' is eigenlijk een emotionele trigger. Wanneer deze knop wordt ingedrukt, ervaren we vaak sterke emoties zoals boosheid, angst of frustratie. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer een jongere zich afgewezen voelt, kritiek krijgt, faalangst ervaart of omdat er geen rekening gehouden wordt met een belangrijke waarde. Het is een automatische reactie van het brein die snel en onbewust tot stand komt.
Vanuit de hersenwetenschap weten we dat de amygdala in het brein een belangrijke rol speelt bij deze reactie. De amygdala is verantwoordelijk voor het detecteren van bedreigingen en stuurt signalen naar andere delen van het brein om een onmiddellijke reactie op te wekken, zoals vechten, vluchten of bevriezen.
Voor onze jongeren is het nog moeilijker om emoties onder controle te houden, omdat hun hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. De prefrontale cortex, het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor planning, reflectie en impulscontrole, is nog niet volledig ontwikkeld. Dit betekent dat jongeren sneller reageren vanuit hun emoties, omdat het deel van hun brein dat hen helpt om die emoties te reguleren nog niet volledig functioneel is.
Dit verklaart waarom ze soms impulsief reageren, zonder echt te begrijpen waarom ze zo boos of gefrustreerd zijn.
Als volwassenen hebben we het voordeel van jarenlange ervaringen. Jongeren niet...
Wij, volwassenen, hebben geleerd om onze emoties te herkennen en te reguleren door de jaren heen. Dit is echter vaak een proces van vallen en opstaan. We herkennen en weten nu welke onze eigen rode knoppen zijn — of het nu gaat om kritiek, afwijzing of een gevoel van onmacht — en hebben technieken ontwikkeld om niet direct vanuit onze emoties te reageren.
Het kost tijd om te leren hoe we moeten omgaan met onze rode knoppen. We hebben al geleerd (en zijn nog steeds bezig met het leren) om onszelf even een moment te gunnen voordat we reageren, om te overdenken wat er werkelijk aan de hand is en hoe we op een constructieve manier kunnen reageren.
Tijdens hun adolescentie zijn jongeren bezig met het ontwikkelen van deze vaardigheid, net zoals ze zich inspannen om hun ouders te ontlopen bij het uitvoeren van taken...
Hoe we jongeren kunnen helpen bij het omgaan met hun rode knoppen?
In mijn werk met jongeren is het belangrijk om hen bewust te maken van hun eigen triggers. Het begint allemaal bij psycho-educatie: jongeren leren hoe hun brein werkt en waarom ze soms zo sterk reageren. Ik leg uit dat hun hersenen, en vooral de amygdala, geprogrammeerd zijn om hen te beschermen tegen gevaar, zelfs als dat gevaar niet echt is. Hun brein reageert soms alsof een situatie levensbedreigend is, terwijl dat niet zo is.
Zodra ze dit concept begrijpen, gaan we terug naar het moment waarop hun rode knop werd ingedrukt en analyseren we gezamenlijk de specifieke aanleidingen:
Wat gebeurde er precies?
Waar was je op dat moment? Wat hoorde, zag of voelde je?
Welke zaken zorgden ervoor dat je op dat moment je geduld verloor of heftig reageerde?
Wat was er zo belangrijk voor jou?
Stel dat ik een vliegje op de muur was en de situatie van op afstand bekeek. Waaraan zou ik kunnen zien dat er op jouw rode knop gedrukt werd?
Deze aanpak helpt jongeren om afstand te nemen van de situatie, hun emoties te begrijpen en stap voor stap hun reacties beter te beheersen.
Meestal willen ze wel en zijn ze van goede wil maar ze missen nog de vaardigheden om het te kunnen. Zoals Jelle Jolles het zo mooi verwoordt: hun hersenen moeten nog 'verbreinen', van kind naar adolescent en van adolescent naar volwassene. Met tijd, de juiste begeleiding en technieken kunnen ze leren dat hun emoties niet de baas over hen zijn, maar dat ze zelf de controle hebben om op een gezonde manier te reageren.
Volwassenen spelen een belangrijke rol in dit proces door hun triggers te erkennen en te herkennen.
Samen kunnen we jongeren helpen om emotioneel sterker te worden en hun rode knoppen te leren herkennen, zodat ze beter in staat zijn om met de uitdagingen van het leven om te gaan.
Want ook wij zijn ooit jong geweest en hebben moeten leren omgaan met onze triggers. Kun je je dat nog herinneren?
En gelukkig hebben we die onvoorwaardelijke ouderliefde voor onze 'drakenpubers' die onze rode knoppen wel beter kennen dan Google Maps!
Wist je dat......het brein van jongeren pas volledig ontwikkeld is rond hun 25e? De prefrontale cortex, verantwoordelijk voor impulscontrole en logisch denken, rijpt als laatste. Daarom reageren jongeren soms impulsief op situaties.
Wist je dat......afwijzing voor jongeren letterlijk pijn kan doen? Het deel van het brein dat sociale afwijzing verwerkt, is ook betrokken bij fysieke pijn. Hierdoor voelt afwijzing voor hen extra heftig, zowel emotioneel als fysiek.
Wist je dat... je de functie van 'rode knoppen' kunt uitleggen aan jongeren:
"Stel je voor dat je hersenen een rookalarm hebben. Het rookalarm gaat af als er brand is, maar soms ook als je gewoon een toastje aan het maken bent en er wat rook ontstaat. Je amygdala is dat rookalarm. Het wil je beschermen, maar soms reageert het te snel. Je kunt leren om het alarm te herkennen en te kalmeren voordat je reageert."
Comments